सुंदर माझें जातें गे फ़िरे बहुतेकें |
ओव्या गाऊं कौतुकें तूं येरे बा विठ्ठला ||धृ||
जीव शिव दोनी खुंटे गे प्रपंचाचे नेटें गे |
लावुनि पांची बोटें गे तुं ये रे बा विठ्ठला ||1||
सासु आणि सासरा दीर तो तिसरा |
ओव्या गाऊं भ्रतारा तूं येरे बा विठ्ठला ||2||
बारा सोळा गडणी अवघ्या कामिनी |
ओव्या गाऊं बैसूनि तूं येरे बा विठ्ठला ||3||
प्रपंच दळण दळिलें पीठ भरिलें |
सासुपुढें ठेविलें तूं येरे बा विठ्ठला ||4||
सत्वाचें आधण ठेविलें पुण्य़ वैरिलें |
पाप तें उतूं गेलें तूं येरे बा विठ्ठ्ला ||5||
जनी जातें गाईल कीर्त राहील |
थोडासा लाभ होईल तूं येरे बा विठ्ठला ||6||
अभंग
सुंदर माझें जातें गे फ़िरे बहुतेकें | ओव्या गाऊं कौतुकें तूं येरे बा विठ्ठला ||धृ||
जीव शिव दोनी खुंटे गे प्रपंचाचे नेटें गे | लावुनि पांची बोटें गे तुं येरे बा विठ्ठला ||१||
सासु आणि सासरा दीर तो तिसरा | ओव्या गाऊं भ्रतारा तूं येरे बा विठ्ठला ||२||
बारा सोळा गडणी अवघ्या कामिनी | ओव्या गाऊं बैसूनि तूं येरे बा विठ्ठला ||३||
प्रपंच दळण दळिलें पीठ भरिलें | सासुपुढें ठेविलें तूं येरे बा विठ्ठला ||४||
सत्वाचें आधण ठेविलें पुण्य वैरिलें | पाप तें उतूं गेलें तूं येरे बा विठ्ठला ||५||
जनी जातें गाईल कीर्त राहील | थोडासा लाभ होईल तूं येरे बा विठ्ठला ||६||
ओळीवार विस्तृत अर्थ
१) "सुंदर माझें जातें गे फिरें बहुतेकें | ओव्या गाऊं कौतुकें तूं येरे बा विठ्ठला"
‘जातं’ म्हणजे दळणाचे घरगुती यंत्र. ते सुंदर आहे, सतत फिरत राहते म्हणजे संसाराचे चक्र सतत चालू असते.
पण तरीही ती स्त्री (किंवा संत) म्हणते
मी दळण करताना ओव्या गात आहे; या गाण्यांच्या कौतुकाने, आनंदाने, प्रेमाने तू माझ्याकडे ये ना रे विठ्ठला!
संसारातील काम करतानाही देवावरील प्रेम कमी होत नाही याचा सुंदर संदेश.
२) "जीव शिव दोनी खुंटे गे प्रपंचाचे नेटें गे | लावुनि पांची बोटें गे तुं येरे बा विठ्ठला"
जीव आणि शिव (शरीर व आत्मा) प्रपंचात जखडले गेले आहेत.
घरची कामे, जबाबदाऱ्या, नाती-मोलामोलाच्या गोष्टी यांनी मन गुंतून जाते.
दळण फिरवताना दोन्ही हातांनी, पाच बोटे लावून परिश्रम करत असतानाही मन देवाकडे धावते
या व्यस्त जगण्यातही तू माझ्याकडे ये रे विठ्ठला!
३) "सासु आणि सासरा दीर तो तिसरा | ओव्या गाऊं भ्रतारा तूं येरे बा विठ्ठला"
घरातील नातेवाईक सासू, सासरे, दीर हे सर्व कामे मागतात, सांभाळ मागतात.
पण ती स्त्री म्हणते
मी ओव्या गात आहे, गातगात विठ्ठलाची वाट पाहते आहे; या प्रेमामुळे तू माझ्याकडे ये विठ्ठला!
परिवाराच्या गुंत्यातही भक्ती अखंड आहे.
४) "बारा सोळा गडणी अवघ्या कामिनी | ओव्या गाऊं बैसूनि तूं येरे बा विठ्ठला"
“गडणी” म्हणजे घरकामे.
स्त्रियांकडे बारा–सोळा कामे असतात घर, मुलं, स्वयंपाक, जबाबदाऱ्या.
या सगळ्यातही ती बसून ओव्या गाते
तू यावास म्हणून ही सर्व कामे गातगात करते आहे.
५) "प्रपंच दळण दळिलें पीठ भरिलें | सासुपुढें ठेविलें तूं येरे बा विठ्ठला"
दळण झाले, पीठ भरले, काम पूर्ण केले आणि सासूपुढे ठेवले
म्हणजे संसारातली जबाबदारी पार पाडली.
पण मन मात्र म्हणते
आता काम संपले, आता तरी तू या विठ्ठला!
६) "सत्वाचें आधण ठेविलें पुण्य वैरिलें | पाप तें उतूं गेलें तूं येरे बा विठ्ठला"
“सत्वाचं आधण” म्हणजे जेवणाचे टोपले.
तिने स्वच्छता ठेवली, पुण्यसंचय झाला, पाप नष्ट झाले
अर्थ स्पष्ट:
सत्कर्मांनी मन निर्मळ झाले, आता देवप्राप्तीची पात्रता आली.
७) "जनी जातें गाईल कीर्त राहील | थोडासा लाभ होईल तूं येरे बा विठ्ठला"
लोक म्हणतील ही सतत ओव्या गाते, भजन करते.
यामुळे तिची कीर्ती जगात वाढेल.
पण तिला त्याचे काहीच नाही
तिचा खरा उद्देश्य एकच:
देवा, तू माझ्याकडे ये, हा माझा सगळ्यात मोठा लाभ आहे.
सारांश
हा अभंग एक स्वाभाविक, घरकाम करणाऱ्या भक्ताच्या जीवनातील चित्र उभं करतो
संसार, नाती, कामे, परिश्रम यांच्या गर्दीतही विठ्ठलावरील प्रेम तसूभरही कमी होत नाही.
कामात हात, पण मनात विठ्ठल हीच या अभंगाची खरी भावना.

रामकृष्ण हरी माऊली
उत्तर द्याहटवाखूप भारी आहे आणि आनंद घेणार आहे
उत्तर द्याहटवा