गज चर्म व्याघ्रांबर | कंठीं शोभे वासुकी हार ||धृ||
भूतें वेताळ नाचती | हर्षयुक्त उमापती ||2||
सर्व सुखाचें आगर | म्हणे नरहरी सोनार ||3||
भस्म उटी रुंडमाळा | हातीं त्रिशुळ नेत्रीं ज्वाळा || 1 ||
या ओळीत भगवान शंकराचे भयंकर पण करुणामय रूप वर्णन केले आहे.
- भस्म उटी म्हणजे अंगावर पांढरे पवित्र भस्म लावलेले.
- रुंडमाळा म्हणजे मानेभोवती परिधान केलेली कवट्यांची माळ.
हे रूप जगातील नश्वरतेचे, मृत्यूच्या पलीकडच्या सत्याचे प्रतीक मानले जाते.
त्यांच्या हातात त्रिशुळ आहे जो धर्म, न्याय आणि निडरपणाचे प्रतिक आहे.
त्यांच्या डोळ्यांत ज्वाळा आहेत याचा अर्थ ते अन्याय, अहंकार, अज्ञान आणि अधर्माचा नाश करू शकणारे देव आहेत.
गज चर्म व्याघ्रांबर | कंठीं शोभे वासुकी हार || (धृ) ||
- गज चर्म म्हणजे हत्तीची कातडी ज्याचा उपयोग ते वस्त्र म्हणून करतात.
- व्याघ्रांबर म्हणजे वाघाच्या कातडीचे वस्त्र.
हे सर्व त्यांच्या तपस्वी आणि विरक्त जीवनशैलीचे प्रतीक आहे. त्यांना भौतिक सुखाची आवश्यकता नाही; ते योगी, ध्यानस्थ आणि विरक्त आहेत.
त्यांच्या कंठात वासुकी नागाची माळ आहे. नाग हे शक्तीचे, संरक्षणाचे आणि प्राणशक्तीचे प्रतीक असून, शंकराच्या गळ्यातील वासुकी हे सर्वोच्च नियंत्रण व शांततेचे द्योतक आहे.
इथे धृवपदात भगवान शंकराचे अत्यंत तेजस्वी आणि अद्वितीय रूप दाखवले आहे.
भूतें वेताळ नाचती | हर्षयुक्त उमापती || 2 ||
या ओळीत शंकरांच्या भोवतालची विराट शक्ती दाखवली आहे
- त्यांच्या आसपास भुते, प्रेत, वेताळ इत्यादी नाचत असतात.
हे सर्व ‘अघोर’ तत्त्वाचे प्रतीक आहेत भय, मृत्यू, अंधार यांवर मात करणारे तत्त्व.
यावरून कळते की श्रीशंकर हे सर्वांना स्वीकृत करणारे देव आहेत तपस्वी, जनावरे, भूतप्रेत, देव, दानव हे सर्व त्यांच्या सान्निध्यात समान आहेत.
पुढे ते म्हणतात
“उमापती” म्हणजे पार्वतीचे पती हे देव आनंदी आणि समाधानी आहेत.
त्यांचे रूप जरी भयंकर असले तरी त्यांच्या अंतःकरणात करुणा आणि आनंद आहे. ते भक्तांना आशीर्वाद देण्यास सदैव तत्पर आहेत.
सर्व सुखाचें आगर | म्हणे नरहरी सोनार || 3 ||
या शेवटच्या ओळीत अभंगकार नरहरी सोनार म्हणतात
“भगवान शंकर हे सर्व सुखांचे आगार आहेत.”
सुख म्हणजे फक्त भौतिक सुख नव्हे;
- मनःशांती
- भीतीपासून मुक्तता
- अध्यात्मिक आनंद
- जीवनातील स्थैर्य
ही सर्व सुखे शंकराच्या कृपेने मिळतात.
नरहरी सोनार सांगतात की, शंकरांच्या चरणी शरण गेल्यास कोणत्याही प्रकारचे भय, दुःख किंवा अडथळा राहात नाही. तेच जगाला सुखाचे, शांततेचे आणि कल्याणाचे मूळ आहेत.
एकंदरीत भावार्थ:
या अभंगात भगवान शंकराचे उग्र पण कृपाळू रूप वर्णन केले आहे.
ते जगातील नाश, नश्वरता, भय आणि अंधार यांचे प्रतीक असले तरी, त्यांच्या अंतःकरणात करुणा, शांतता आणि आनंद आहे.
शंकर हेच सर्वांचे रक्षण करणारे, सुख देणारे आणि भक्तांना मोक्षमार्ग दाखवणारे देव आहेत ही या अभंगाची मुख्य शिकवण आहे.
🙏🏻🙏🏻🙏🏻
उत्तर द्याहटवा