तुमचा अनुग्रह लाधलों | पावन जालों चराचरीं ||2||
मी कळाकुसरी काहींच नेणें | बोलतों वचनें भाविका ||3||
एका जनार्दनीं तुमचा दास | त्याची आस पुरवावी ||4||
१)
“ॐ नमो ज्ञानेश्वरा | करुणाकरा दयाळा”
अर्थ:
हे ज्ञानेश्वर माउली, तुम्हाला प्रणाम! तुम्ही करुणेचा सागर, दयाळूपणा हा तुमचा स्वभाव. तुमचे नाव घेतल्याने मन शांत होते आणि भक्ताला ज्ञानाचा प्रकाश मिळतो. सदैव जगाला मार्गदर्शन करणारे, प्रेमळ आई-वडिलांसारखे हात ठेवून रक्षण करणारे तुम्हीच.
२)
“तुमचा अनुग्रह लाधलों | पावन जालों चराचरीं”
अर्थ:
तुमच्या कृपेमुळे माझ्यावर दिव्य प्रकाश पडला आहे. मला तुमचा अनुग्रह लाभल्याने माझे जीवन पवित्र झाले. आता जगातील प्रत्येक वस्तूत, प्रत्येक जीवात मला तुमचेच दर्शन होऊ लागले आहे. ज्ञानदेवांच्या अनुग्रहाने अज्ञानाची पडदा नाहीसा होतो आणि आत्मा निर्मळ, उजळ आणि शांत होतो. भक्त म्हणतो "माउली, तुझ्या स्पर्शाने माझे अस्तित्वच पवित्र झाले."
३)
“मी कळाकुसरी काहींच नेणें | बोलतों वचनें भाविका”
अर्थ:
भक्त नम्रपणे सांगतो “माझ्याकडे कोणती कलाकुसर नाही, विद्वत्तेचा गर्व नाही, मोठी विद्या नाही. मला अलंकृत शब्द बोलता येत नाहीत. पण माझ्या मनात असलेली भक्ती, साधेपणा आणि भावनेने मी बोलतो.”
या ओळीत खरी भक्ती कशी असते ते स्पष्ट होते निरागस, दिखाऊपणाशिवाय, मनापासून. देवाला भाविकाची भावना प्रिय असते, शब्दांची सजावट नव्हे. भक्त स्वतःला कमी समजूनही मनातील प्रामाणिकपणा व्यक्त करतो.
४)
“एका जनार्दनीं तुमचा दास | त्याची आस पुरवावी”
अर्थ:
एका परमेश्वराचा मी दास आहे, त्या जनार्दनाची सेवा करणे हेच माझे जीवन आहे. ज्ञानेश्वर महाराज, तुम्ही त्या जनार्दनाचे रूपच आहात. भक्ताची एकच इच्छा “माझी आस, माझी अपेक्षा तुम्ही पूर्ण करा. मला सद्गतीचे मार्ग दाखवा, माझे जीवन भक्तीने परिपूर्ण करा.”
भक्त विनंती करतो की, “माझ्या हृदयात नेहमी तुमची आठवण राहो, तुमची कृपा कधीच कमी होऊ देऊ नका.”
एकत्रित भावार्थ (सार):
या संपूर्ण अभंगात भक्त ज्ञानेश्वर माउलींना प्रणाम करून सांगतो की तुमच्या कृपेमुळे माझे जीवन पवित्र झाले. मला काही मोठी प्रतिभा नाही, पण मनात भक्ती आहे. त्या भावनेने मी तुमच्याशी बोलतो. मी देवाचा, जनार्दनाचा दास आहे. माझ्या मनातील भक्तीची, समाधानाची आणि मुक्तीची आस तुम्ही पूर्ण करा.
ज्ञान, करुणा आणि कृपेची देवता असलेल्या ज्ञानेश्वरांवरची ही अत्यंत नम्र आणि भाविक प्रार्थना मनाला स्पर्श करते.
राम कृष्ण हरी
उत्तर द्याहटवाराम कृष्ण हरी 🙏
उत्तर द्याहटवा