भाग गेला सीण गेला |अवघा जाला आनंद ||धृ||
प्रेमरसें बैसली मिठी |आवडी लाठी मुखाशी ||2||
तुका म्हणे आम्हां जोगें |विठ्ठला घोगें खरें माप ||3||
अभंग
आतां कोठें धांवे मन | तुझे चरण देखिलिया ||१||
भाग गेला सीण गेला | अवघा जाला आनंद ||धृ||
प्रेमरसें बैसली मिठी | आवडी लाठी मुखाशी ||२||
तुका म्हणे आम्हां जोगें | विठ्ठला घोगें खरें माप ||३||
ओळीवार अर्थ
१) "आतां कोठें धांवे मन | तुझे चरण देखिलिया"
या ओळीत संत तुकाराम महाराज सांगतात की,
विठ्ठलाचे चरण पाहिल्यावर मन स्थिर झाले आहे.
पूर्वीप्रमाणे मन डोलत नाही, कुठे पळत नाही, कुठे वाहवत जात नाही.
भक्तीपूर्वक विठ्ठलाला सामोरे गेलेल्या भक्ताचे मन आता निश्चल, शांत आणि समाधानी होते.
देवाची भेट हीच खरी विश्रांती हे तुकाराम महाराज अधोरेखित करतात.
"आतां कोठें धांवे मन" म्हणजे आता या मनाला दुसरीकडे जायचेच नाही, कारण त्याला परम सुखाचा, परम शांततेचा आधार मिळाला आहे.
धृपद: "भाग गेला सीण गेला | अवघा जाला आनंद"
तुकाराम म्हणतात
आता माझे सगळे दु:ख दूर झाले, मनातील थकवा, मानसिक सीण, क्लेश सर्व नाहीसे झाले.
देवदर्शनाने जीवनातील ओझे हलके झाले आहे.
या भेटीने मनात एक अपरंपार आनंद उदयाला आला आहे.
हे सांगताना संत असा अनुभव देतात की,
देवाचे एक क्षणाचे दर्शनही जीवनातील सारी दुःखे धुवून टाकते.
२) "प्रेमरसें बैसली मिठी | आवडी लाठी मुखाशी"
भक्त आणि भगवान यांच्यातील हा प्रेमाचा आलिंगनभाव आहे.
तुकाराम म्हणतात
देवाने मला प्रेमाने मिठी मारली आहे.
हे आलिंगन शारीरिक नसून आध्यात्मिक ऐक्याचे प्रतीक आहे.
प्रेमाचा “रस” म्हणजे त्या क्षणातील निर्मळ, दैवी, पारमार्थिक भावना.
विठ्ठल आपुलकीने, प्रेमाने, मनाशी संवाद साधताना दिसतो.
"आवडी लाठी मुखाशी" म्हणजे देवाच्या प्रेमाने माझ्या मनावर, माझ्या अस्तित्वावर असा प्रभाव पडला आहे की
जणू विठ्ठलाची कृपा सतत माझ्याजवळ आहे, माझ्या चेहऱ्यावर समाधानाची छटा आहे.
३) "तुका म्हणे आम्हां जोगें | विठ्ठला घोगें खरें माप"
या शेवटच्या ओळीत संत तुकाराम आत्मानुभव व्यक्त करतात.
ते म्हणतात
विठ्ठलाचे माप म्हणजेच त्याची कृपा, त्याचे प्रेम हेच खरे आहे, आणि आम्ही त्याचे भाग्यवान लाभार्थी आहोत.
येथे “खरे माप” म्हणजे देवाची अचूक, निरपेक्ष, अमृतासारखी भक्तिप्राप्ती.
तुकाराम महाराज म्हणतात की,
विठ्ठलाची प्राप्तीच जीवनाचे खरे मोजमाप आहे इतर सर्व मोजमाप अपूर्ण आहेत.
आम्हाला ते लाभले हीच सर्वात मोठी गोष्ट आहे.
सारांश
हा अभंग सांगतो की,
देवदर्शनाने मनाला स्थैर्य, शांती, प्रेम आणि अनंत आनंद मिळतो.
विठ्ठलाशी एकरूप होण्याचा अनुभव हा सर्वात मोठा लाभ आहे.
मनाची भटकंती थांबते, क्लेश दूर होतात, आणि भक्तीचा आनंद जीवनाला परम सुख देतो.
