हेंचि दान देगा देवा | तुझा विसर न व्हावा

हेंचि दान देगा देवा | तुझा विसर न व्हावा ||1||

 गुण गाईन आवडी |हेचि माझी सर्व जोडी ||2||

 न लगे मुक्ति आणि संपदा |संतसंग देई सदा ||3||

 तुका ह्मणे गर्भवासी |सुखें घालावें आह्मांसी ||4||                     

हेंचि दान देगा देवा | तुझा विसर न व्हावा || 1 ||

या ओळीत संत तुकाराम महाराज परमेश्वराला एक अनोखी मागणी करतात. ते म्हणतात 
“देवा, मला इतर काहीही नको. फक्त एकच दान दे की तुझा विसर कधीच पडू नये.”
देवाची अखंड आठवण, नावस्मरण आणि भक्ती हेच त्यांना सर्वात मोठे धन वाटते. भौतिक सुख, संपत्ती किंवा लोकमान्यता यांपेक्षा, देवाच्या स्मरणाची सातत्यपूर्ण अवस्था हेच सर्वश्रेष्ठ वरदान आहे असे ते म्हणतात. मनाला देवाची आठवण राहिली तर जीवनातील कोणत्याही संकटांचा सामना सहज करता येतो. त्यामुळे ते पुन्हा पुन्हा विनवतात “मला तुझ्यापासून दूर नेणारी कोणतीही गोष्ट माझ्या मनात येऊ नये.”

गुण गाईन आवडी | हेचि माझी सर्व जोडी || 2 ||

या ओळीत ते म्हणतात 
“देवा, मला तुझे गुणगान करणेच प्रिय आहे. हेच माझ्या आयुष्याची खरी जोडी, सोबती आणि संपत्ती आहे.”
तुकाराम महाराजांच्या दृष्टीने देवगुणगान म्हणजे जीवनाचा श्वास. देवाच्या महिमेचे स्तवन करणे हेच त्यांचे कर्तव्य, आनंद आणि ध्येय होय. ते म्हणतात की, लोकांच्या जीवनात संपत्ती, नातीगोती, मान-सन्मान हे सर्व असते, पण माझ्या जीवनातील खरा आधार म्हणजे तुझे गुणगान. तेच माझी खरी संपत्ती आणि शक्ती आहे.

न लगे मुक्ति आणि संपदा | संतसंग देई सदा || 3 ||

या ओळीत ते अत्यंत सुंदर विचार मांडतात 
“मला मुक्तीचीही इच्छा नाही आणि धनसंपत्तीचीही नाही. मला फक्त संतांचा संग मिळावा.”
मुक्ती, स्वर्ग, वैकुंठ ही भक्तांसाठी मोठी वरदाने मानली जातात, पण तुकाराम महाराज म्हणतात की त्यांनाही त्यांची इच्छा नाही. त्यांना सर्वात प्रिय गोष्ट म्हणजे संतसंग सज्जनांचा, ज्ञानींचा आणि भक्तांचा सहवास.
कारण संतसंगाने मन शुद्ध होते, विचार पवित्र होतात, आणि हळूहळू देवाची प्रेमळ ओढ निर्माण होते. भक्तीचा मार्ग संतांच्या सहवासाशिवाय पूर्ण होऊ शकत नाही. म्हणून ते पुन्हा सांगतात “देवा, तू मला नेहमीच संतांचा सहवास दे, तोच माझा मुक्तीचा मार्ग आहे.”

तुका म्हणे गर्भवासी | सुखें घालावें आह्मांसी || 4 ||

या शेवटच्या ओळीत तुकाराम महाराज देवाला एक दीन पण सुंदर विनंती करतात
“तुका म्हणतो, देवा, आम्ही तुझ्या दयेच्या गर्भात वाढणारी मुले आहोत. आम्हाला सुखाने ठेव, मार्गदर्शन कर.”

‘गर्भवासी’ हा शब्द अत्यंत भावनिक आहे. जसा गर्भातील बाळ पूर्णपणे आईच्या संरक्षणावर अवलंबून असतो, तसंच भक्त म्हणतो की देवाच्या दयेवर तो पूर्णपणे अवलंबून आहे.
देवानेच मार्गदर्शन करावे, आपुलकीने हात धरावा, आणि भक्ताचे जीवन सुखरूप करावे हीच प्रार्थना या ओळीत दिसते.

एकंदरीत सारांश:

हा अभंग भक्तीतील शुद्ध इच्छा, साधेपण, नम्रता आणि संतसंगाचे महत्त्व दाखवतो.
तुकाराम महाराज अंतःकरणातून सांगतात 
मला धन, मुक्ती किंवा सांसारिक लाभ नकोत. मला फक्त तुझी आठवण सतत राहो, तुझे गुणगान करण्यास मला शक्ती दे, आणि नेहमी संतांचा सहवास दे.

भक्तीमधील खरी प्राप्ती म्हणजे देवाचे स्मरण, साधेपणा आणि संतांचा स्नेह अशी या अभंगातून शिकवण मिळते.