बाळपणीं हिची वर्षें गेलीं बारा । खेळतां दे पोरा नाना-मतें ॥१॥
विटु दांडु चेंडु लगोर्‍या बाघोडे । चपे पेडखदे एकीबेकी ॥२॥
सेलदोरे खेळी आणि सलवडी । उचलिती धोंडी अंगबळें ॥३॥
कोंबडा कोंबडी आणि पाणबुडी । आणि सेलडी लिंबुठिंबु ॥४॥
नामा म्हणे ऐसें गेलें बाळपण । मग आलें जाण तारुण्य तें ॥५॥
या कवितेत संत नामदेवांनी बालपणातील निरागस खेळांचे वर्णन केले आहे. प्रत्येक कडव्याचा अर्थ पुढीलप्रमाणे आहे:
1. "बाळपणीं हिची वर्षें गेलीं बारा । खेळतां दे पोरा नाना-मतें ॥१॥"
→ बालपणातील बारा वर्षे विविध खेळ खेळण्यात गेली. मुलांनी वेगवेगळ्या आवडीने खेळ खेळले.
2. "विटु दांडु चेंडु लगोर्‍या बाघोडे । चपे पेडखदे एकीबेकी ॥२॥"
→ विटू-दांडू (गोट्यांचा खेळ), चेंडू (बॉल गेम), लगोरी (सात दगडांचा खेळ), बाघोडे (विशिष्ट पारंपरिक खेळ), चपे (थापांचा खेळ), पेडखदे (संतुलन साधण्याचा खेळ) आणि एकीबेकी (संभाव्य गणिती किंवा गटाच्या खेळाचा प्रकार) हे खेळ खेळले जात.
3. "सेलदोरे खेळी आणि सलवडी । उचलिती धोंडी अंगबळें ॥३॥"
→ सेलदोरे (कदाचित दोरीचा खेळ), सलवडी (संभाव्य लपाछपी किंवा धावण्याचा खेळ) आणि शरीराच्या ताकदीने मोठी वस्तू उचलण्याचे खेळ खेळले जात.
4. "कोंबडा कोंबडी आणि पाणबुडी । आणि सेलडी लिंबुठिंबु ॥४॥"
→ कोंबडा-कोंबडी (कोंबड्यांच्या लढाईसारखा खेळ), पाणबुडी (पाण्यात खेळ खेळणे), सेलडी (संभाव्य गटात खेळला जाणारा खेळ) आणि लिंबू-टिंबू (लिंबू वापरून खेळला जाणारा खेळ) यांचा समावेश होता.
5. "नामा म्हणे ऐसें गेलें बाळपण । मग आलें जाण तारुण्य तें ॥५॥"
→ नामदेव म्हणतात, असे खेळ खेळण्यात बालपण गेले आणि त्यानंतर तारुण्याची जाणीव होऊ लागली.
सारांश:
संत नामदेवांनी या कवितेत बालपणातील आनंद, खेळाची विविधता आणि निरागसता यांचे सुंदर चित्रण केले आहे. बालपण खेळण्यातच गेले, पण नंतर तारुण्य आणि जीवनाच्या जबाबदाऱ्या येतात, हे त्यांनी अधोरेखित केले आहे.
