आतां तुम्ही कृपावंत । साधुसंत जीवलग ।।१।।
गोमटे तें करा माझें । भार ओंझे तुम्हांसी।।२।।
वंचिले तें पायापाशी । नाही यासीं वेगळे।।३।।
तुका म्हणे सोडिल्या जगी । दिली मिठी पायांसी।।४।।
१) “आतां तुम्ही कृपावंत । साधुसंत जीवलग।।”
ही ओळ सांगते की, संतांच्या रूपाने देवाचे कृपामय स्वरूप प्रकट झाले आहे. संत म्हणजे करुणेचे मूर्तिमंत स्वरूप. जेथे साधुसंत असतात तेथे देवाचे अस्तित्व असते. तुकाराम महाराज म्हणतात आता तुम्ही, म्हणजे माझ्या समोर उभे असलेले संत, हे खरोखर कृपावंत आहात. तुम्ही आपल्या वर्तनाने, उपदेशाने, भक्तीच्या मार्गाने असंख्य जीवांना तारले आहे. साधुसंतांच्या संगतीने सामान्य माणसाचा जीव उन्नत होतो, त्याच्या जीवनातील अंधार दूर होतो. म्हणून त्यांना “जीवला” म्हणजे जीव उभा केला, जगण्याला अर्थ दिला असा गौरव केला आहे.
२) “गोमटे तें करा माझें । भार ओंझे तुम्हांसी।।”
“गोमटे” म्हणजे कोमल, प्रेमळ, आपुलकीने वागणारे. तुकाराम महाराज संतांना विनवणी करतात तुमची अशी मायेची वृत्ती माझ्यावरही करा. माझ्या जीवनातील भार, माझ्या चुकांचा, पापांचा, अज्ञानाचा ओझा तुम्ही तुमच्या कृपेने उचलून घ्या. ‘भार ओंडणे’ म्हणजे दुसऱ्याच्या दु:खाची जबाबदारी स्वतःवर घेणे. संतांचे एक मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे ते इतरांच्या दु:खात, वेदनेत आणि अडचणीत स्वतःस सामावून घेतात. येथे तुकाराम म्हणतात तुमची कृपा मला मिळू दे, म्हणजे माझे जीवन हलके होईल.
३) “वंचिले तें पायापाशी । नाही यासीं वेगळे।।”
या ओळीत संतांच्या पायाशी समर्पण करण्याचा भाव आहे. तुकाराम महाराज म्हणतात जगात मला जे काही वंचित राहिले, जे मला मिळाले नाही, जे काही कमीपणा किंवा दुःख आले, ते सगळे मी तुमच्या पायाशी ठेवतो. संतांची सेवा हीच माझी सर्वात मोठी संपत्ती आहे. ‘नाही यासी वेगळे’ याचा अर्थ तुमच्यापासून मला वेगळे काही नको. मला स्वतंत्र सुख, मान, पदवी, संपत्ती यापैकी काहीही हवे नाही. तुमची भक्ति, तुमची संगत, आणि तुमचे चरण हीच माझी खरी संपत्ती. संतसंगतीशी मला वेगळे व्हायचे नाही, कारण तेच माझ्या जीवनाचे खरे आधारस्थान आहे.
४) “तुका म्हणे सोडिल्या जगी । दिली मिठी पायांसी।।”
शेवटच्या ओळीत तुकाराम महाराज म्हणतात मी हा जगाचा मोह, अहंकार आणि सर्व अशुद्ध प्रवृत्ती सोडून दिल्या आहेत. संसारातील आसक्ती सोडलेला मी आता केवळ तुमच्या चरणांशी एकरूप झालो आहे. तुमच्या पायांची मिठी म्हणजे भक्तीची अखंड निष्ठा. जगातील भ्रम, लोभ, स्पर्धा, दुःख, सुख हे सर्व मी मागे टाकले आहे. आता तुमच्या पायांच्या मिठीला धरून मी पूर्णपणे शरण आलो आहे. संतसंगती आणि भक्ती हीच माझी अंतिम आशा व खरी संपत्ती आहे.
